شهر و شهرنشینی حاصل روابط متقابل انسان و محیط است. ارتباط انسان با محیط پیرامونی خویش منجر به تحولات ساختاری و دگرگونی های مکانی زیادی شده که نمونهای از آن پیدایش یک پدیده مکانی فضایی تحت عنوان شهر می باشد. شهر از آن لحاظ که دارای کارکردهای گوناگون است در مطالعات جغرافیایی جایگاه مناسبی دارد. شکل گیری شهر و فرهنگ شهرنشینی در کشور ما سابقه زیادی دارد و استان گیلان نیز از مناطقی است که شهرنشینی در آن از قدمت زیادی برخوردار است. در این استان پیدایش و تکوین شهرها به تناسب عوامل جغرافیایی در تمام قسمتها دارای روند یکسان نبوده و تفاوت هایی را نشان می دهد که این مقاله تلاش دارد تا این مقوله را با محوریت سه عامل مهم جغرافیایی یعنی جمعیت، موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

چگونگی توزیع مکانی جمعیت که درنتیجه تحرکات مکانی انسان به وجود می آید، از مباحث، مهم ساختار جمعیت است. نخستین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1335، جمعیت کشور را برابر با 18954704 نفر برآورد کرده است و در آخرین سرشماری در سال 1390،75149669 نفر بوده است. برای بررسی دقیق تر، این شمار جمعیت را می توان در قالب نواحی جغرافیایی تقسیم بندی کرد و پراکندگی آنها را مورد بررسی قرار داد. شواهد نشان می دهد که جمعیت ایران توزیعی نامتعادل دارد که ناشی از عوامل متنوع طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، تاریخی و سیاسی است. از آنجاکه عوامل مذکور اثر همدیگر را تشدید یا خنثی می کنند، تعیین تاثیر جداگانه آنها امکان پذیر نیست. هدف این پژوهش شناخت تحرکات مکانی جمعیت ایران و پیامدهایی است که این تحرکات می توانند به دنبال داشته باشند. روش مورد استفاده روش توصیفی - تحلیلی بوده و منابع و اطلاعات لازم، به صورت مروری از منابع کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در توزیع مکانی جمعیت ایران، عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نقش مهمی دارند .بدین گونه که شمار جمعیت ایران، از غرب به شرق و از شمال به جنوب روند کاهنده دارد که این نحوه پراکنش، ناشی از عوامل محیطی (توپوگرافی، بارندگی، خاک حاصلخیز و منابع آب و مانند آن)، عوامل اقتصادی (اشتغال، درآمد، فرصت های اشتغال و مانند آن )، عوامل سیاسی (سیاست گذاری های دولتی، سرمایه گذاری های دولت و مانند آن)، عوامل اجتماعی (مهاجرت، پیوندهای خویشاوندی، جاذبه های مذهبی و مانند آن) و غیره است. این نحوه پراکنش جمعیت، می تواند پیامدها و اثرات مختلفی را درپی داشته باشد. این نحوه پراکندگی جمعیت، موجب بالارفتن تراکم برخی مناطق، مانند استان های تهران، گیلان و مازندران شده که این افزایش تراکم، خود می تواند فشار بهره برداری از منابع را افزایش داده و آسیب های زیست محیطی را درپی داشته باشد.

0

این مطالعه در سال 1380-1379 به منظور بررسی روند و الگوی تنوع ژنتیکی جمعیت های عدس ایران موجو د در کلکسیون عدس بانک ژن ملی گیاهی ایران که از مناطق مختلف کشور جمع آوری شده است، انجام گردید. به این منظور تعداد 990 نمونه از عدس های بومی بانک ژن در کرج کشت و در طول فصل رشد 15 صفت مورفولوژیکی و فنولوژیکی آن ها مطابق دستورالعمل IPGRI (International Plant Genetic Resources Institute) اندازه گیری شد. پارامترهای آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و شاخص شانون به عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی درون جمعیتی برای آن ها تعیین گردید. تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ای جهت گروه بندی ژنوتیپ ها انجام گرفت. بر اساس مقدار نسبی شاخص شانون بیشترین مقدار تنوع برای صفات ارتفاع بوته، وزن صددانه و زمان رسیدن و کمترین تنوع برای صفات وجود رنگدانه بر روی نیام، رنگ گل و طول پیچک به دست آمد. در مجموع تنوع نسبی مشاهده شده فقط در حدود 58% ظرفیت تنوع قابل مشاهده در این کلکسیون بود. همچنین نمونه های جمع آوری شده از استان های مختلف کشور برای بیشتر صفات مورد بررسی دارای تفاوت معنی دار بودند. تجزیه خوشه ای نمونه ها بر اساس محل جمع آوری، آن ها را به چهار گروه تقسیم کرد که بیشتر نمونه های جمع آوری شده از نواحی سردتر در یک گروه و نمونه های جمع آوری شده از نواحی گرمتر نیز در گروه دیگر قرار گرفتند. نمونه های استان خراسان به تنهایی یک گروه مجزا را تشکیل دادند. نمایش دو بعدی نمونه ها بر اساس دو عامل اول گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای را تایید کرد.

زمینه و هدف: آنوفل استفنسی یکی از ناقلین اصلی مالاریا در جهان از جمله جنوب ایران است. بر اساس مورفولوژی تخم، سه جمعیت جغرافیایی از آنوفل استفنسی مشخص شده است. هدف از مطالعه حاضر تعیین توانایی انتقال پلاسمودیوم در جمعیت های جغرافیایی مختلف آنوفل استفنسی با استفاده از انگل پلاسمودیوم برگئی سویه ANKA می باشد.روش بررسی: چهار جمعیت جغرافیایی از آنوفل استفنسی شامل: بندرعباس، ایرانشهر، کازرون و Beach (بومی هندوستان) پرورش داده شدند. از انگل پلاسمودیوم برگئی سویه ANKA برای آلوده سازی موش ها استفاده شد. به پشه های جنس ماده، از هر جمعیت به روش مصنوعی خون آلوده موش خورانده شد. سپس به منظور بررسی مراحل اووسیست و اسپروزوئیت، پشه ها در زمان های مختلف پس از آلوده سازی تشریح شدند.یافته ها: جمعیت های Beach و کازرون بالاترین میزان آلودگی به اووسیست و همچنین تراکم اووسیست روی معده را نشان دادند، در حالی که پایین ترین آلودگی به اووسیست در سویه بندرعباس مشاهده شد. میزان آلودگی به اووسیست در سویه ایرانشهر به میزان قابل توجهی بالاتر از بندرعباس بود، اما از سویه های Beach و کازرون کمتر بود. نسبت آلودگی به اسپروزوئیت در غدد بزاقی هر چهار جمعیت به همان ترتیب آلودگی به اووسیست بود. بالاترین آلودگی غدد بزاقی اسپروزوئیت در جمعیت Beach و پس از آن جمعیت کازرون، مشاهده شد. اما جمعیت بندرعباس پایین ترین آلودگی غدد بزاقی را نشان داد.نتیجه گیری: به نظر می رسد که جدایی جغرافیایی و اکولوژیک پشه های ناقل، نه تنها باعث برخی تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و ژنتیکی می شود، بلکه در حساسیت ناقلین به پلاسمودیوم نیز تاثیرگذار است. بنابراین هر یک از عوامل حیاتی محیط زیست در تعامل پلاسمودیوم / آنوفل تاثیرگذار است. این یافته ها ممکن است که فقط توانایی انتقال برخی از آنوفل ها را در منطقه خاص توضیح دهد. همچنین این نتایج ممکن است شواهد پایه در خصوص مکانیزم سازگاری پلاسمودیوم با پشه ناقل خود را ارائه دهد.

در بررسی دلایل ناپایداری نقاط روستایی به عواملی چون: عوامل اجتماعی، اقتصادی، ارتباطی- اطلاعاتی و تبلیغاتی و بالاخره عوامل جغرافیایی برخورد می نماییم. در این مقاله نگارندگان در پی آن هستند تا نقش و رابطه عوامل جغرافیایی را در تحولات جمعیتی و زمینه های جابجایی و خالی از سکنه شدن روستاهای شرق گیلان بررسی نمایند.اگرچه به نظر می رسد جامعه روستایی استان گیلان و ناحیه مطالعاتی (شرق گیلان)، به لحاظ برخورداری از شاخص های خدماتی از وضعیت نسبتا مناسبی برخوردار باشد، لیکن در طی بیست سال اخیر حدود 91 روستا از مجموع 1294 آبادی شرق گیلان متروک و خالی از سکنه شده اند. روند نزولی جمعیت روستایی ناحیه از سال 1370 آغاز شده و هنوز نیز ادامه دارد و در مجموع حدود 86 درصد از کل نقاط روستایی ناحیه مطالعاتی (1073 روستا) دارای نرخ رشد منفی جمعیت بوده‏اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بین توپوگرافی و اقلیم با تحولات جمعیتی و متروک شدن روستاهای ناحیه رابطه نزدیکی وجود دارد. ضمن این که در تغییر وضعیت روستاهای ناحیه از سکونتگاه های دائمی به سکونتگاه های موسمی یا متروک نقش شیب، ساختار زمین شناسی و کاربری اراضی نیز قابل توجه است.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.